Ερευνητές εντόπισαν πέντε διαφορετικά προφίλ ύπνου, καθένα από τα οποία συνδέεται με συγκεκριμένα πρότυπα λειτουργίας του εγκεφάλου, συμπεριφορές και γνωστικές δυσκολίες. Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό PLOS Biology, δείχνουν ότι η ποιότητα του ύπνου εξαρτάται όχι μόνο από τη διάρκειά του, αλλά και από τη γενετική προδιάθεση και την ψυχική κατάσταση κάθε ατόμου.
«Ελπίζω οι γιατροί να αρχίσουν να προσεγγίζουν τον ύπνο πιο σφαιρικά στις πρώτες αξιολογήσεις τους. Δεν αρκεί να ρωτούν απλώς “κοιμάστε καλά;” ή “πόσες ώρες κοιμάστε;” — πρέπει να εμβαθύνουν περισσότερο», εξήγησε η επικεφαλής της μελέτης, Δρ. Ορόρ Περώ, από το Ινστιτούτο Woolcock του Σίδνεϊ.
Εδώ και χρόνια είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι που έχουν κακή ποιότητα ύπνο διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης, άγχους, καρδιοπαθειών και γνωστικών διαταραχών, ενώ τείνουν να ζουν λιγότερο. Ωστόσο, η αιτία αυτής της συσχέτισης δεν ήταν ξεκάθαρη, καθώς οι περισσότερες μελέτες δεν ταξινομούν τον ύπνο με επαρκή λεπτομέρεια.
Για να καλύψουν αυτό το κενό, οι ερευνητές αξιοποίησαν δεδομένα από το Human Connectome Project, μια επιστημονική πρωτοβουλία που χαρτογραφεί τις νευρωνικές συνδέσεις του ανθρώπινου εγκεφάλου. Το δείγμα περιλάμβανε απεικονίσεις εγκεφάλου καθώς και αυτοαναφορές σχετικά με τον τρόπο ζωής, τη σωματική και ψυχική υγεία, την προσωπικότητα και τις συνήθειες ύπνου — όπως διάρκεια, ποιότητα και χρήση βοηθημάτων.
Από τη μελέτη αποκλείστηκαν άτομα με κλινική κατάθλιψη, αλλά συμπεριλήφθηκαν όσοι είχαν ήπια συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης που δεν επηρέαζαν τη λειτουργικότητά τους. Η ανάλυση επικεντρώθηκε σε 770 ενήλικες ηλικίας 22–36 ετών, ώστε να αποκλειστούν οι επιπτώσεις της γήρανσης στον ύπνο.
Ποια είναι τα πέντε προφίλ
Χρησιμοποιώντας μη επιβλεπόμενη μηχανική μάθηση, οι επιστήμονες αναζήτησαν συσχετίσεις ανάμεσα σε χαρακτηριστικά τρόπου ζωής, απεικονιστικά ευρήματα και πρότυπα ύπνου. Οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τον ύπνο τους τον τελευταίο μήνα μέσω του Δείκτη Ποιότητας Ύπνου του Πίτσμπουργκ (PSQI).
Βάσει των αποτελεσμάτων προέκυψαν πέντε διαφορετικά προφίλ ύπνου:
- Άτομα που δυσκολεύονται να κοιμηθούν, ξυπνούν συχνά μέσα στη νύχτα και δεν ξεκουράζονται ουσιαστικά. Συχνά εμφανίζουν άγχος, κατάθλιψη ή θυμό και παρουσιάζουν μειωμένη λειτουργικότητα μέσα στην ημέρα.
- Τα άτομα του δεύτερου προφίλ δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου, παρά τις ψυχικές προκλήσεις, όπως διάσπαση προσοχής ή υπερκινητικότητα.
- Τα άτομα του τρίτου προφίλ κοιμούνται λιγότερες ώρες, με επιπτώσεις στη μνήμη, τη σκέψη και τη συμπεριφορά (π.χ. ευερεθιστότητα).
- Ο ύπνος των ατόμων του τέταρτου προφίλ εξαρτάται από φάρμακα ή φυσικά σκευάσματα όπως μελατονίνη.
- Ο ύπνος των ανθρώπων αυτού του προφίλ διακόπτεται συχνά, συνήθως λόγω κατανάλωσης αλκοόλ, καπνίσματος ή αφυδάτωσης, με αισθητές συνέπειες στην υγεία και την καθημερινή τους ζωή.
Κάθε προφίλ συνδέεται με ένα «νευρωνικό αποτύπωμα» — δηλαδή συγκεκριμένες εγκεφαλικές αντιδράσεις που αντανακλούν φυσιολογικές και ψυχολογικές καταστάσεις, όπως θερμοκρασία σώματος, εφιάλτες ή ορμονικές μεταβολές. Η Περώ εξηγεί ότι αυτό σημαίνει πως η ποιότητα του ύπνου σχετίζεται άμεσα με τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου, αλλά και με δείκτες ψυχικής και σωματικής ευεξίας.
Η σημασία για την ψυχική υγεία
Ο Δρ. Χένρι Γιάγκι, διευθυντής του Κέντρου Ύπνου του Πανεπιστημίου Yale, χαρακτήρισε τη μελέτη μια από τις πιο ολοκληρωμένες αξιολογήσεις του ύπνου που έχουν γίνει μέχρι σήμερα.
«Δεν υπάρχει ένα μοντέλο ύπνου για όλους. Υπάρχουν διαφορετικά προφίλ με σαφείς συνδέσεις με την ψυχική υγεία» δήλωσε.
Η Περώ πιστεύει ότι αυτά τα πέντε προφίλ θα μπορούσαν να αποτελέσουν βιοδείκτες, δηλαδή μετρήσιμα προειδοποιητικά σημάδια για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών. Επειδή οι συμμετέχοντες ήταν υγιείς νέοι ενήλικες, χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί αν τα προφίλ αυτά μπορούν να προβλέψουν την εμφάνιση άγχους ή κατάθλιψης.
Ο Γιάγκι συμφωνεί: «Αν τα προφίλ αυτά αποδειχθούν αξιόπιστα, θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους γιατρούς να εντοπίζουν έγκαιρα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης ψυχικής διαταραχής, προτού εμφανίσουν σοβαρά συμπτώματα».
Πρακτικές εφαρμογές
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι τα πέντε προφίλ ύπνου μπορούν να οδηγήσουν σε εξατομικευμένες παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, τεχνικές όπως η γνωσιακή–συμπεριφορική θεραπεία για την αϋπνία (CBT-I), οι εφαρμογές ύπνου ή οι συσκευές CPAP για τη χορήγηση συνεχούς θετικής πίεσης αέρα, μπορεί να αποδειχθούν πιο αποτελεσματικές για ορισμένες ομάδες.
Η μελέτη ανοίγει τον δρόμο για μια πιο εξατομικευμένη προσέγγιση στον ύπνο και την ψυχική υγεία. Αντί ο κακός ύπνος να αντιμετωπίζεται ως ένα ενιαίο φαινόμενο, οι επιστήμονες ελπίζουν ότι αυτά τα πέντε προφίλ θα βοηθήσουν στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν ο εγκέφαλος, η ψυχολογία του ατόμου και το περιβάλλον.
ΠΗΓΗ: Live Science
www.ertnews.gr
Πηγή του άρθρου είναι: www.ertnews.gr
